Quy trình chứng nhận thanh toán tạm thời (IPC) theo FIDIC

Dòng tiền là máu của nhà thầu. Một dự án dù có lãi trên giấy tờ nhưng nếu dòng tiền bị tắc nghẽn, nhà thầu vẫn có thể “chết lâm sàng”. Trong hợp đồng FIDIC, quy trình thanh toán được thiết kế rất chặt chẽ thông qua cơ chế Chứng nhận Thanh toán tạm thời (Interim Payment Certificate – IPC).

Tuy nhiên, không ít Nhà thầu Việt Nam than phiền về việc bị Chủ đầu tư “găm” tiền, hồ sơ thanh toán bị trả về liên tục do sai sót thủ tục.

Bài viết này sẽ giải phẫu toàn bộ quy trình thanh toán theo Điều khoản 14 của FIDIC, chỉ ra các điểm nghẽn thường gặp và cách khơi thông dòng tiền nhanh nhất.

1. Chu kỳ thanh toán chuẩn trong FIDIC Red Book

Theo [Bản dịch Red Book 1999 song ngữ ], một chu kỳ thanh toán thông thường kéo dài 56 ngày, bao gồm các bước sau:

• Bước 1: Nộp Hồ sơ thanh toán (Statement at Completion):

Cuối mỗi tháng, Nhà thầu nộp cho Nhà tư vấn một Báo cáo (Statement) nêu rõ giá trị khối lượng đã thực hiện, kèm theo các hồ sơ chứng minh (biên bản nghiệm thu, bảng tính khối lượng).

• Bước 2: Xác nhận của Nhà tư vấn (Interim Payment Certificate – IPC):

Trong vòng 28 ngày kể từ khi nhận đủ hồ sơ, Nhà tư vấn phải cấp chứng nhận IPC cho Chủ đầu tư, xác nhận số tiền mà Nhà tư vấn cho là “đến hạn thanh toán”. Lưu ý: Nhà tư vấn có quyền cắt giảm các khoản không hợp lệ, nhưng phải nêu lý do.

• Bước 3: Chủ đầu tư thanh toán:

Chủ đầu tư phải trả tiền cho Nhà thầu trong vòng 56 ngày kể từ khi Nhà tư vấn nhận được hồ sơ (tức là sau khi có IPC, Chủ đầu tư còn 28 ngày để thu xếp tiền).

Nếu quá hạn 56 ngày mà tiền chưa về tài khoản? Nhà thầu có quyền tính lãi suất chậm trả (Financing Charges) theo Điều khoản 14.8. Lãi suất này thường được tính bằng lãi suất ngân hàng trung ương + 3%, và được cộng dồn (lãi mẹ đẻ lãi con). Đây là vũ khí cực mạnh để ép Chủ đầu tư trả tiền.

2. Sự khác biệt trong Hợp đồng Trọn gói (Yellow/Silver Book)

Trong [Bản dịch Yellow Book 1999 song ngữ ] và đặc biệt là [Bản dịch Silver Book 2017 song ngữ ], quy trình thanh toán có chút khác biệt:

• Lịch thanh toán (Schedule of Payments): Thay vì đo đếm khối lượng thực tế hàng tháng (Remeasurement), việc thanh toán thường dựa trên các Cột mốc (Milestones). Ví dụ: Xong móng được 10%, Xong thô được 20%.
• Rủi ro dòng tiền: Nếu bạn xong 99% cái móng nhưng thiếu 1% chưa xong, bạn có thể không nhận được đồng nào của mốc đó. Do đó, việc chia nhỏ Milestone trong hợp đồng EPC là cực kỳ quan trọng để đảm bảo dòng tiền đều đặn.

3. Các khoản khấu trừ “đau đớn” cần lưu ý

Khi nhìn vào con số IPC, Nhà thầu thường “ngã ngửa” vì số thực nhận thấp hơn nhiều so với hồ sơ đệ trình. Lý do nằm ở các khoản giữ lại:

• Tiền giữ lại (Retention Money): Thường là 10% mỗi kỳ thanh toán, cho đến khi đạt mức trần 5% giá trị hợp đồng. Khoản này chỉ được trả lại 50% khi bàn giao công trình (TOC) và 50% còn lại sau khi hết thời hạn bảo hành (DNP).
• Thu hồi tạm ứng (Advance Payment Repayment): Khoản tiền ứng trước (thường 10-20%) sẽ bị trừ dần vào các kỳ thanh toán (thường bắt đầu trừ khi khối lượng đạt 30% và trừ hết khi đạt 90%).
• Khấu trừ vật tư/điện nước: Nếu Chủ đầu tư cấp điện nước hoặc vật tư, họ sẽ trừ tiền ngay tại IPC.

Để kiểm soát các con số này, Kế toán dự án cần nắm vững công thức tính trong Điều khoản 14. Tham khảo chi tiết tại [Tập hợp tất cả các bản dịch FIDIC song ngữ đang có sẵn ].

4. Làm gì khi Chủ đầu tư không trả tiền?

FIDIC trao cho Nhà thầu quyền lực rất lớn tại Điều khoản 16 [Suspension and Termination by Contractor]:

• Nếu chậm thanh toán quá thời hạn quy định, Nhà thầu có quyền gửi thông báo Tạm ngừng thi công (Suspend Work) sau 21 ngày thông báo.
• Trong thời gian tạm ngừng, Nhà thầu được tính EoT và được thanh toán chi phí chờ đợi (máy móc nằm chờ, lương nhân công).
• Nếu vẫn không trả, Nhà thầu có quyền Chấm dứt hợp đồng và đòi bồi thường cả Lợi nhuận mất đi (Loss of Profit).

Tuy nhiên, đây là giải pháp “trạng chết chúa cũng băng hà”. Trước khi kích hoạt, hãy chắc chắn bạn đã tuân thủ đúng quy trình làm hồ sơ IPC.

5. Kết luận

Để dòng tiền chảy trôi chảy, Nhà thầu cần:

1. Hồ sơ nghiệm thu (QA/QC) phải đi trước một bước (“Cuốn chiếu”).
2. Hiểu rõ cách tính toán khấu trừ và thu hồi tạm ứng.
3. Sử dụng quyền tính lãi chậm trả như một công cụ đàm phán.

Đừng để sự thiếu hiểu biết về thủ tục FIDIC làm tắc nghẽn mạch máu của doanh nghiệp. Hãy tham khảo các tài liệu chuẩn:

• [Bản dịch Red Book 2017 song ngữ ]: Cập nhật các quy định mới nhất về thanh toán.
• [Bản dịch Pink Book 2005 song ngữ ]: Quy định thanh toán đặc thù cho dự án ODA (cần sự xác nhận của Ngân hàng).

---

Kho dữ liệu bản dịch FIDIC song ngữ tổng hợp

Quý khách có thể xem và tải vềtài liệu từ Kho bản dịch FIDIC song ngữ có sẵn để phục vụ cho công tác nghiên cứu và làm thầu.

Dịch vụ dịch thuật và biên soạn hợp đồng xây dựng

Nếu bạn cần một hợp đồng được “may đo” riêng cho dự án, đảm bảo chặt chẽ về pháp lý và ngôn ngữ, hãy tham khảo dịch vụ của chúng tôi: Bảng giá dịch vụ soạn hợp đồng song ngữ

Dịch Thuật SMS là công ty có dịch vụ dịch hợp đồng tiếng Anh chuyên nghiệp hàng đầu. Ngoài ra chúng tôi còn nhận dịch hợp đồng tiếng Trung, Nhật, Hàn… trong lĩnh vực xây dựng. Liên hệ ngay để được báo giá:

• gọi ngay 0934436040 (có hỗ trợ Zalo/Viber)
• email: baogia@dichthuatsms.com
• hoặc bấm vào đây để gửi yêu cầu báo giá trực tuyến.