Dịch Thuật SMS
Nhanh – Tận tâm – Chuyên nghiệp
Dịch Thuật SMS
Nhanh – Tận tâm – Chuyên nghiệp
Blog Dịch tài liệu chuyên ngành Dịch thuật FIDIC A-Z Dịch thuật ngành xây dựng

Tại sao FIDIC Silver Book là “cơn ác mộng” của Nhà thầu?

by |Published

FIDIC Silver Book (Sách Bạc) là mẫu hợp đồng gây tranh cãi nhất và chứa đựng nhiều rủi ro nhất cho Nhà thầu. Bài viết dưới đây phân tích kỹ các bẫy pháp lý và lý do tại sao nó được mệnh danh là “cơn ác mộng” nếu không được kiểm soát tốt.

EPC và Chìa khóa trao tay: Tại sao FIDIC Silver Book là “cơn ác mộng” của Nhà thầu?

Trong thế giới của các dự án hạ tầng và năng lượng khổng lồ, thuật ngữ EPC (Engineering – Procurement – Construction) hay Turnkey (Chìa khóa trao tay) thường gợi lên hình ảnh của những đại dự án tỷ đô, nơi một Tổng thầu hùng mạnh đứng ra lo liệu mọi thứ từ A đến Z, và Chủ đầu tư chỉ việc vặn chìa khóa để vận hành.

Để phục vụ cho mô hình này, FIDIC đã cho ra đời cuốn Silver Book (Sách Bạc) – Điều kiện Hợp đồng cho các Dự án EPC/Chìa khóa trao tay. Tuy nhiên, đằng sau vẻ hào nhoáng của những dự án trọn gói, Silver Book ẩn chứa một cơ chế phân bổ rủi ro cực đoan khiến nhiều Nhà thầu quốc tế lão luyện cũng phải dè chừng. Tại sao mẫu hợp đồng này lại được ví như “cơn ác mộng” hay “chiếc vòng kim cô” đối với Nhà thầu? Và làm thế nào để sống sót khi đặt bút ký vào nó?

Bài viết này sẽ mổ xẻ tường tận cơ chế của FIDIC Silver Book (đặc biệt là phiên bản 2017), so sánh nó với các người anh em Red và Yellow, để cung cấp cho bạn cái nhìn thấu đáo nhất.

EPC và Chìa khóa trao tay: Tại sao FIDIC Silver Book là "cơn ác mộng" của Nhà thầu?
EPC và Chìa khóa trao tay: Tại sao FIDIC Silver Book là “cơn ác mộng” của Nhà thầu?

1. Bản chất thực sự của “Chìa khóa trao tay” trong FIDIC Silver Book

Khác với Red Book (Thi công) hay Yellow Book (Thiết kế & Thi công), Silver Book được thiết kế dựa trên triết lý “Độ chắc chắn về Giá và Thời gian” (Certainty of Price and Time).

Chủ đầu tư khi chọn Silver Book thường là các ngân hàng, quỹ đầu tư hoặc các đơn vị phát triển dự án tư nhân (Private Developers) muốn tìm kiếm sự an toàn tuyệt đối cho dòng tiền của mình. Họ muốn biết chính xác:

  • Dự án tốn bao nhiêu tiền? (Không phát sinh).

  • Khi nào xong? (Không chậm trễ).

Để đạt được “độ chắc chắn” này cho Chủ đầu tư, FIDIC Silver Book đã đẩy gần như toàn bộ rủi ro sang phía Nhà thầu.

Trong Silver Book, Nhà thầu chịu trách nhiệm đơn nhất (Single Point of Responsibility) cho mọi vấn đề: thiết kế, mua sắm, thi công, chạy thử và bàn giao. Nếu có bất kỳ sự cố nào xảy ra (trừ vài trường hợp bất khả kháng hy hữu), đó là lỗi của Nhà thầu.

Để hiểu rõ ngôn ngữ pháp lý khắt khe này, bạn nên tham khảo trực tiếp Bản dịch Silver Book 2017 song ngữ (File Word). Đây là tài liệu gối đầu giường bắt buộc cho bất kỳ ai tham gia dự án EPC.

2. Giải mã “Cơn ác mộng”: Những rủi ro chí mạng trong Silver Book

Tại sao Nhà thầu lại sợ Silver Book đến vậy? Hãy cùng phân tích các điều khoản “tử huyệt” mà nếu không đọc kỹ, Nhà thầu có thể phá sản.

2.1. Điều kiện địa chất và Những khó khăn không lường trước (Unforeseen Difficulties)

Đây là sự khác biệt lớn nhất và tàn khốc nhất giữa Silver Book và các cuốn sách còn lại.

  • Trong Red/Yellow Book (Clause 4.12): Nếu Nhà thầu gặp điều kiện địa chất bất thường (hang động ngầm, túi bùn…) mà một nhà thầu có kinh nghiệm không thể lường trước được, Chủ đầu tư sẽ chịu rủi ro này (thanh toán thêm chi phí và gia hạn tiến độ). Bạn có thể xem lại cơ chế này trong Bản dịch Red Book 1999 song ngữ.

  • Trong Silver Book (Clause 4.12): Điều khoản này đổi tên thành “Unforeseen Difficulties” (Những khó khăn không lường trước). Nội dung quy định: Nhà thầu được coi là đã có đầy đủ thông tin về rủi ro và điều kiện thực tế. Nếu gặp khó khăn (kể cả địa chất ngầm), Nhà thầu tự chịu chi phí và thời gian khắc phục. Chủ đầu tư hoàn toàn miễn nhiễm.

Hãy tưởng tượng bạn đào móng và phát hiện một dòng sông ngầm. Trong Red Book, bạn được trả tiền để xử lý. Trong Silver Book, bạn phải tự bỏ tiền túi ra, và nếu chậm tiến độ, bạn bị phạt. Đây chính là cơn ác mộng đầu tiên.

2.2. Sai sót trong “Yêu cầu của Chủ đầu tư” (Employer’s Requirements)

Khi mời thầu, Chủ đầu tư sẽ cung cấp một bộ tài liệu gọi là “Yêu cầu của Chủ đầu tư” (tương tự Nhiệm vụ thiết kế).

  • Trong Yellow Book: Nếu Nhà thầu phát hiện sai sót trong tài liệu này mà một nhà thầu có kinh nghiệm không thể tìm ra khi đấu thầu, Nhà thầu có thể được điều chỉnh giá. (Tham khảo: Bản dịch Yellow Book 2017 song ngữ).

  • Trong Silver Book (Clause 5.1): Nhà thầu có trách nhiệm rà soát toàn bộ “Yêu cầu của Chủ đầu tư” trước khi ký hợp đồng. Sau khi ký, Nhà thầu chịu trách nhiệm về mọi sai sót trong tài liệu đó, kể cả khi tài liệu đó do Chủ đầu tư soạn thảo!

    • Ngoại lệ duy nhất: Các dữ liệu mà Nhà thầu không thể kiểm tra được (ví dụ: dữ liệu vận hành của một nhà máy hiện hữu đang hoạt động). Nhưng việc chứng minh “không thể kiểm tra” là cực kỳ khó khăn.

Điều này có nghĩa là: Chủ đầu tư đưa đề bài sai, Nhà thầu giải bài toán theo đề sai đó, kết quả sai -> Nhà thầu chịu trách nhiệm.

2.3. Sự vắng bóng của “Nhà Tư vấn trung lập” (The Engineer)

Một đặc trưng của FIDIC là vai trò của Nhà Tư vấn (Engineer) đứng giữa để xử lý công bằng. Nhưng trong Silver Book, không có Engineer.

Thay vào đó là Đại diện Chủ đầu tư (Employer’s Representative). Đúng như tên gọi, người này làm việc cho Chủ đầu tư và bảo vệ quyền lợi của Chủ đầu tư. Không có yêu cầu bắt buộc họ phải hành động “công bằng” (fairly) hay “trung lập” (neutrally) như trong phiên bản 2017 của Red/Yellow Book.

Khi tranh chấp xảy ra, Nhà thầu đang đối đầu trực tiếp với Chủ đầu tư mà không có “vùng đệm” kỹ thuật. Điều này khiến các quyết định thường bị áp đặt chủ quan, buộc Nhà thầu phải kích hoạt cơ chế Trọng tài (DAAB) sớm hơn và tốn kém hơn.

3. Tại sao vẫn có Nhà thầu ký Silver Book?

Với rủi ro khủng khiếp như vậy, tại sao các Nhà thầu vẫn lao vào?

  1. Giá trị hợp đồng lớn: Các dự án EPC thường có giá trị từ hàng trăm triệu đến hàng tỷ USD.

  2. Phí rủi ro (Risk Premium): Vì phải gánh rủi ro địa chất và thiết kế, Nhà thầu được phép (và bắt buộc phải) tính thêm một khoản “Phí dự phòng rủi ro” vào giá thầu. Giá của hợp đồng Silver Book thường cao hơn 15-20% so với hợp đồng Yellow Book cho cùng quy mô. Đây là phần thưởng cho kẻ dám mạo hiểm.

  3. Quyền kiểm soát tuyệt đối: Vì chịu trách nhiệm trọn gói, Nhà thầu có quyền quyết định biện pháp thi công, lựa chọn nhà cung cấp, và tối ưu hóa thiết kế để tăng lợi nhuận mà ít bị Chủ đầu tư can thiệp (miễn là đạt đầu ra).

Nếu bạn là một Nhà thầu có năng lực thiết kế hùng mạnh và khả năng quản lý rủi ro tốt, Silver Book là mỏ vàng. Ngược lại, nó là nấm mồ.

4. Khi nào thì KHÔNG ĐƯỢC dùng Silver Book?

Chính FIDIC, trong phần hướng dẫn sử dụng, cũng cảnh báo rất rõ ràng về những trường hợp không nên dùng Silver Book. Nhưng nhiều Chủ đầu tư Việt Nam thường bỏ qua cảnh báo này vì quá ham muốn sự “trọn gói”.

Không nên dùng Silver Book khi:

  1. Chủ đầu tư muốn kiểm soát thiết kế chi tiết: Nếu bạn muốn duyệt từng loại gạch ốp lát hay chủng loại máy lạnh, đừng dùng Silver Book. Hãy dùng Bản dịch Red Book 2017 song ngữ hoặc Yellow Book. Việc can thiệp quá sâu vào thiết kế trong Silver Book sẽ làm vỡ cam kết “Single Point of Responsibility” và giải phóng rủi ro cho Nhà thầu.

  2. Thời gian đấu thầu quá ngắn: Nhà thầu cần thời gian để khảo sát địa chất và rà soát thiết kế nhằm tính giá rủi ro. Nếu ép tiến độ đấu thầu, Nhà thầu sẽ một là bỏ thầu, hai là chào giá “trên trời” để phòng ngừa, hoặc ba là chào giá thấp rồi phá sản giữa chừng.

  3. Điều kiện địa chất quá phức tạp và không thể khảo sát: Ví dụ các công trình ngầm sâu trong đô thị hoặc ngoài khơi xa. Ép Nhà thầu chịu rủi ro này là thiếu thực tế và sẽ dẫn đến tranh chấp chắc chắn xảy ra.

Trong các trường hợp trên, giải pháp an toàn hơn là sử dụng Bản dịch Yellow Book 1999 song ngữ (Thiết kế – Thi công), nơi rủi ro được chia sẻ cân bằng hơn.

5. Chiến lược sinh tồn cho Nhà thầu EPC

Nếu bắt buộc phải ký hợp đồng theo mẫu FIDIC Silver Book, Nhà thầu cần chuẩn bị những vũ khí pháp lý sau:

5.1. Soạn thảo Điều kiện Riêng (Particular Conditions) để cân bằng lại

Không bao giờ ký Silver Book “nguyên bản” (General Conditions) mà không có đàm phán lại. Nhà thầu cần đấu tranh để đưa các điều khoản ngoại lệ vào Điều kiện Riêng:

  • Giới hạn trách nhiệm đối với các rủi ro địa chất bất khả kháng.

  • Yêu cầu Chủ đầu tư chịu trách nhiệm cho các dữ liệu đầu vào quan trọng (như số liệu thủy văn, địa chất cơ sở).

  • Quy định rõ cơ chế Ban Xử lý Tranh chấp (DAAB) thường trực.

Bạn có thể tham khảo Bảng giá dịch vụ soạn hợp đồng song ngữ của chúng tôi để được hỗ trợ rà soát và soạn thảo các điều kiện riêng này.

5.2. Quản lý Thay đổi (Variations) chặt chẽ

Trong Silver Book, việc thay đổi thiết kế để phù hợp với thi công là trách nhiệm của Nhà thầu và không được tính thêm tiền. Tuy nhiên, nếu Chủ đầu tư thay đổi “Yêu cầu” (ví dụ: tăng công suất, đổi công năng), đó là Variation.

Ranh giới giữa “Phát triển thiết kế” (Design Development – Nhà thầu trả tiền) và “Thay đổi phạm vi” (Change in Scope – Chủ đầu tư trả tiền) là cực kỳ mong manh. Nhà thầu cần đội ngũ Contract Manager sắc bén để phân định ranh giới này ngay từ đầu.

5.3. Tuân thủ tuyệt đối quy định về Thông báo (Notices)

Cũng như các cuốn sách khác, Silver Book áp dụng chế tài “Time-bar” (thời hạn 28 ngày) cực kỳ nghiêm ngặt đối với các khiếu nại (Claims). Trong môi trường EPC áp lực cao, các kỹ sư thường quên gửi thư thông báo. Đây là lỗi sơ đẳng dẫn đến mất hàng triệu đô la.

Hãy trang bị cho đội ngũ của bạn trọn bộ kiến thức về quy trình khiếu nại thông qua Tập hợp tất cả các bản dịch FIDIC song ngữ đang có sẵn.

6. Kết luận: Silver Book – Con dao hai lưỡi sắc bén nhất

FIDIC Silver Book là đỉnh cao của nghệ thuật quản trị dự án, nơi rủi ro và lợi nhuận cùng được đẩy lên mức tối đa. Nó là công cụ tuyệt vời cho các Chủ đầu tư chuyên nghiệp muốn quản lý dòng tiền, và là sân chơi đẳng cấp cho các Tổng thầu EPC quốc tế.

Tuy nhiên, áp dụng Silver Book tại Việt Nam đòi hỏi sự thận trọng lớn do khung pháp lý về xây dựng (Luật Xây dựng, Luật Đấu thầu) chưa hoàn toàn tương thích với mô hình “giao khoán trọn gói” triệt để này (đặc biệt là khâu thẩm định giá và thiết kế của dự án vốn nhà nước).

Để không biến dự án thành cơn ác mộng pháp lý, bước đầu tiên và quan trọng nhất là HIỂU ĐÚNG. Đừng đoán mò ý nghĩa của các điều khoản tiếng Anh phức tạp. Hãy sử dụng các bản dịch chuẩn xác đã được kiểm chứng bởi cộng đồng chuyên gia.

Tài liệu tham khảo và Đặt mua

Để nghiên cứu sâu hơn và áp dụng vào dự án thực tế, Dịch Thuật SMS trân trọng giới thiệu bộ tài liệu song ngữ chuyên ngành:

  1. Tài liệu bắt buộc cho dự án EPC:

  2. Tài liệu đối chiếu và so sánh:

  3. Dịch vụ hỗ trợ:

Đừng để rào cản ngôn ngữ trở thành rủi ro lớn nhất của dự án. Hãy trang bị kiến thức chuẩn xác ngay hôm nay!

Kho dữ liệu bản dịch FIDIC song ngữ tổng hợp

Quý khách có thể xem và tải vềtài liệu từ Kho bản dịch FIDIC song ngữ có sẵn để phục vụ cho công tác nghiên cứu và làm thầu.

Dịch vụ dịch thuật và biên soạn hợp đồng xây dựng

Nếu bạn cần một hợp đồng được “may đo” riêng cho dự án, đảm bảo chặt chẽ về pháp lý và ngôn ngữ, hãy tham khảo dịch vụ của chúng tôi: Bảng giá dịch vụ soạn hợp đồng song ngữ

Dịch Thuật SMS là công ty có dịch vụ dịch hợp đồng tiếng Anh chuyên nghiệp hàng đầu. Ngoài ra chúng tôi còn nhận dịch hợp đồng tiếng Trung, Nhật, Hàn… trong lĩnh vực xây dựng. Liên hệ ngay để được báo giá:

You may also like

error: Content is protected !!
Contact Me on Zalo
Call Now Button