Cuộc cách mạng hợp đồng FIDIC từ 1999 đến 2017: Những thay đổi cốt lõi

Đã gần hai thập kỷ trôi qua kể từ khi FIDIC công bố bộ hợp đồng “Cầu vồng” (Rainbow Suite) phiên bản 1999. Trong suốt thời gian đó, ngành xây dựng thế giới đã thay đổi chóng mặt với sự phức tạp ngày càng tăng của công nghệ, cấu trúc tài chính và rủi ro địa chính trị. Để đáp ứng nhu cầu đó, FIDIC đã chính thức phát hành phiên bản cập nhật 2017 (Second Edition) tại London.

Nhiều người làm nghề tại Việt Nam vẫn quen dùng bản 1999 và e ngại chuyển sang bản 2017 vì sự đồ sộ của nó (số lượng từ tăng gần gấp đôi). Tuy nhiên, FIDIC 2017 không chỉ là sự “vẽ rắn thêm chân”, mà là một cuộc cách mạng thực sự về tư duy quản lý dự án, hướng tới sự minh bạch và giảm thiểu tranh chấp.

Bài viết này sẽ phân tích 5 thay đổi cốt lõi nhất mà mọi Giám đốc dự án và Chuyên gia pháp chế cần phải biết để quyết định xem liệu đã đến lúc nâng cấp “hệ điều hành” cho dự án của mình hay chưa.

1. Sự “bùng nổ” về Quy định Quản lý (Prescriptive Process)

Nếu bạn mở cuốn [Bản dịch Red Book 1999 song ngữ ] và so sánh với [Bản dịch Red Book 2017 song ngữ ], ấn tượng đầu tiên là phiên bản 2017 dày hơn rất nhiều. Tại sao?

FIDIC 1999 để lại khá nhiều “khoảng xám” dựa trên sự thiện chí và hiểu biết ngầm định giữa các bên. Ngược lại, FIDIC 2017 cố gắng quy trình hóa mọi thứ. Từng bước đi (step-by-step) của Nhà thầu, Chủ đầu tư và Nhà tư vấn đều được quy định cụ thể: Ai làm gì? Làm trong bao lâu? Nếu không làm thì hậu quả là gì?

• Lợi ích: Giảm bớt sự tranh cãi về mặt thủ tục. Mọi thứ cứ chiếu theo “công thức” mà làm.
• Thách thức: Đòi hỏi bộ máy quản lý dự án (Contract Management Team) phải cực kỳ chuyên nghiệp và am hiểu quy trình. Nếu lơ là một bước, bạn có thể mất quyền lợi ngay lập tức.

2. Tách biệt “Khiếu nại” (Claims) và “Tranh chấp” (Disputes)

Trong phiên bản 1999, Điều khoản 20 gộp chung cả Khiếu nại và Tranh chấp. Điều này đôi khi gây nhầm lẫn.

Đến phiên bản 2017, cấu trúc đã được tách bạch rõ ràng:

• Điều khoản 20 (Clause 20): Chuyên về Khiếu nại (Claims) của cả Chủ đầu tư và Nhà thầu. Lưu ý: Trong bản 1999, Chủ đầu tư có quyền khiếu nại “mở” (Clause 2.5), nhưng ở bản 2017, Chủ đầu tư cũng bị trói buộc bởi các quy trình khắt khe y hệt Nhà thầu. Đây là bước tiến lớn về sự bình đẳng.
• Điều khoản 21 (Clause 21): Chuyên về Tranh chấp và Trọng tài (Disputes and Arbitration).

Sự tách biệt này giúp các bên nhận diện rõ mình đang ở giai đoạn nào của xung đột để có ứng xử phù hợp. Để nắm rõ quy trình mới này, các bên nên tham khảo chi tiết trong [Bản dịch Yellow Book 2017 song ngữ ].

3. Từ DAB sang DAAB: Nhấn mạnh vào “Phòng tránh” (Avoidance)

Một trong những thay đổi mang tính triết lý nhất là sự chuyển đổi từ DAB (Dispute Adjudication Board) sang DAAB (Dispute Avoidance/Adjudication Board).

Chữ “A” thêm vào là Avoidance (Phòng tránh).

• Trong bản 1999, DAB thường chỉ được thành lập khi tranh chấp đã nổ ra (đặc biệt là trong Yellow/Silver Book). Họ đóng vai trò như quan tòa.
• Trong bản 2017, DAAB là một ban thường trực (Standing Board). Họ phải thường xuyên ghé thăm công trường, họp định kỳ với các bên ngay cả khi chưa có tranh chấp. Nhiệm vụ của họ là phát hiện các mầm mống bất đồng và hỗ trợ các bên dập tắt nó trước khi bùng phát thành văn bản khiếu nại.

Mặc dù chi phí duy trì DAAB thường trực là không nhỏ, nhưng so với chi phí dừng dự án hay kiện tụng quốc tế, đây là một khoản đầu tư khôn ngoan. Cơ chế này được quy định rất kỹ trong [Bản dịch Silver Book 2017 song ngữ ], nơi rủi ro tranh chấp là cao nhất.

4. Vai trò “Trung lập” của Nhà Tư vấn (Engineer)

Trong FIDIC 1999, Nhà tư vấn được yêu cầu phải đưa ra quyết định “công bằng” (fair determination). Tuy nhiên, vì họ nhận lương từ Chủ đầu tư, sự công bằng này thường bị nghi ngờ.

Phiên bản 2017 (Điều khoản 3.7) sử dụng thuật ngữ mạnh mẽ hơn: Nhà tư vấn không được hành động đại diện cho Chủ đầu tư khi xác định các vấn đề kỹ thuật/khiếu nại, mà phải hành động “trung lập” (neutrally).

Hơn nữa, nếu Nhà tư vấn thất bại trong việc đưa ra quyết định đúng hạn, FIDIC 2017 có cơ chế “Deeming provision” (Điều khoản ngầm định) coi như Nhà tư vấn đã bác bỏ khiếu nại, cho phép Nhà thầu nhảy cóc ngay sang bước tranh chấp DAAB mà không cần chờ đợi mòn mỏi.

5. Cảnh báo sớm (Advance Warning)

Học hỏi từ mẫu hợp đồng NEC của Anh, FIDIC 2017 bổ sung Điều khoản 8.4 về Cảnh báo sớm.

Cả Nhà thầu và Chủ đầu tư đều có nghĩa vụ phải cảnh báo cho bên kia và Nhà tư vấn về bất kỳ sự kiện nào có nguy cơ làm chậm tiến độ, tăng giá thành hoặc ảnh hưởng chất lượng.

Đây là cơ chế thúc đẩy sự hợp tác (Collaboration). Bạn không thể “giấu bài” chờ sự cố xảy ra rồi mới claim tiền. Nếu bạn biết trước rủi ro mà không cảnh báo, bạn có thể bị giảm trừ quyền lợi khiếu nại sau này.

Kết luận: Nên dùng bản nào?

• Nếu đội ngũ quản lý của bạn còn mỏng, chưa quen làm việc với quy trình quốc tế dày đặc: Hãy tiếp tục dùng [Bản dịch Red Book 1999 ] hoặc [Yellow Book 1999 ]. Nó đơn giản, dễ hiểu và đã trở thành chuẩn mực quen thuộc.
• Nếu dự án có quy mô cực lớn, rủi ro cao, và bạn muốn một cơ chế quản lý minh bạch, chặt chẽ để “khóa” trách nhiệm của các bên ngay từ đầu: Hãy mạnh dạn áp dụng bộ FIDIC 2017.

Để hỗ trợ quá trình chuyển đổi này, Dịch Thuật SMS cung cấp trọn bộ các bản dịch song ngữ đối chiếu, giúp bạn so sánh từng câu chữ thay đổi giữa hai phiên bản.

---

Kho dữ liệu bản dịch FIDIC song ngữ tổng hợp

Quý khách có thể xem và tải vềtài liệu từ Kho bản dịch FIDIC song ngữ có sẵn để phục vụ cho công tác nghiên cứu và làm thầu.

Dịch vụ dịch thuật và biên soạn hợp đồng xây dựng

Nếu bạn cần một hợp đồng được “may đo” riêng cho dự án, đảm bảo chặt chẽ về pháp lý và ngôn ngữ, hãy tham khảo dịch vụ của chúng tôi: Bảng giá dịch vụ soạn hợp đồng song ngữ

Dịch Thuật SMS là công ty có dịch vụ dịch hợp đồng tiếng Anh chuyên nghiệp hàng đầu. Ngoài ra chúng tôi còn nhận dịch hợp đồng tiếng Trung, Nhật, Hàn… trong lĩnh vực xây dựng. Liên hệ ngay để được báo giá:

• gọi ngay 0934436040 (có hỗ trợ Zalo/Viber)
• email: baogia@dichthuatsms.com
• hoặc bấm vào đây để gửi yêu cầu báo giá trực tuyến.