Dịch Thuật SMS
Nhanh – Tận tâm – Chuyên nghiệp
Dịch Thuật SMS
Nhanh – Tận tâm – Chuyên nghiệp
Blog Dịch tài liệu chuyên ngành Dịch thuật FIDIC A-Z Dịch thuật ngành xây dựng

So sánh FIDIC Red Book và Yellow Book: Khi nào dùng mẫu nào?

by |Published

Trong mê cung các mẫu hợp đồng xây dựng quốc tế, FIDIC (Hiệp hội Kỹ sư Tư vấn Quốc tế) được xem là “kim chỉ nam” cho các dự án quy mô lớn. Tuy nhiên, một trong những câu hỏi kinh điển nhất, và cũng là nơi bắt nguồn của nhiều tranh chấp tốn kém nhất, chính là: “Nên chọn Red Book (Sách Đỏ) hay Yellow Book (Sách Vàng) cho dự án này?”

Thoạt nhìn, sự khác biệt có vẻ đơn giản: Red Book dành cho “Thi công”, còn Yellow Book dành cho “Thiết kế – Thi công”. Nhưng đi sâu vào bản chất pháp lý, sự lựa chọn này quyết định hoàn toàn việc phân bổ rủi ro (risk allocation), cơ chế thanh toán, và trách nhiệm cuối cùng đối với sự an toàn và công năng của công trình.

Bài viết này sẽ phân tích tường tận sự khác biệt giữa hai mẫu hợp đồng phổ biến nhất này, dựa trên cả phiên bản 1999 và phiên bản 2017, giúp các Chủ đầu tư và Nhà thầu đưa ra quyết định chính xác nhất.

So sánh FIDIC Red Book và Yellow Book Khi nào dùng mẫu nào
So sánh FIDIC Red Book và Yellow Book Khi nào dùng mẫu nào

1. Triết lý cốt lõi: Ai là người nắm giữ “Linh hồn” của dự án?

Sự khác biệt cơ bản nhất giữa Red Book và Yellow Book nằm ở việc ai chịu trách nhiệm về Thiết kế. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến bản vẽ, mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ cấu trúc quản lý dự án.

FIDIC Red Book: Hợp đồng Thi công (Construction)

Trong mô hình Red Book, Chủ đầu tư (Employer) là người nắm giữ “linh hồn” của dự án thông qua hồ sơ thiết kế. Chủ đầu tư (thường thông qua một đơn vị tư vấn thiết kế độc lập) chịu trách nhiệm hoàn thiện bản vẽ kỹ thuật, bảng tiên lượng, và các chỉ dẫn kỹ thuật chi tiết trước khi đấu thầu.

Nhà thầu chỉ đóng vai trò là “người thực thi”. Nhiệm vụ của họ là thi công chính xác theo bản vẽ được cung cấp. Nếu bản vẽ sai, trách nhiệm thuộc về Chủ đầu tư (trừ khi sai sót đó quá hiển nhiên mà nhà thầu phải phát hiện ra).

FIDIC Yellow Book: Hợp đồng Nhà máy và Thiết kế – Thi công (Plant and Design-Build)

Ngược lại, Yellow Book trao “linh hồn” dự án cho Nhà thầu. Chủ đầu tư chỉ đưa ra “Yêu cầu của Chủ đầu tư” (Employer’s Requirements) – tức là mong muốn về công năng, hiệu suất, và tiêu chuẩn đầu ra.

Nhà thầu chịu trách nhiệm thiết kế chi tiết (Engineering), mua sắm thiết bị (Procurement) và thi công lắp đặt (Construction). Đây chính là mô hình Design-Build hoặc EPC (ở mức độ nhẹ hơn Silver Book). Nếu công trình xây xong đúng bản vẽ của Nhà thầu nhưng không vận hành được (ví dụ: nhà máy không đạt công suất), Nhà thầu phải chịu hoàn toàn trách nhiệm.

2. Phân tích chi tiết sự khác biệt về Rủi ro và Trách nhiệm

Để quyết định chọn cuốn sách nào, chúng ta cần mổ xẻ các khía cạnh pháp lý quan trọng nhất.

2.1. Trách nhiệm Thiết kế (Design Responsibility)

Trong Red Book:

Nhà thầu có rất ít hoặc không có trách nhiệm thiết kế, ngoại trừ một số hạng mục nhỏ mang tính tạm thời hoặc các bản vẽ thi công (Shop Drawings) dựa trên thiết kế gốc.

  • Hệ quả: Nếu công trình bị nứt/sập do lỗi tính toán kết cấu trong thiết kế kỹ thuật, Chủ đầu tư phải chịu rủi ro và chi phí sửa chữa. Nhà thầu chỉ chịu trách nhiệm nếu họ thi công sai so với thiết kế (ví dụ: dùng thép sai quy cách).

  • Cập nhật 2017: Phiên bản mới đã quy định chặt chẽ hơn, nhưng nguyên tắc này vẫn giữ nguyên. Xem thêm tại Bản dịch Red Book 2017 song ngữ.

Trong Yellow Book:

Nhà thầu chịu trách nhiệm “trọn gói” về thiết kế. Điều khoản 5.1 (General Design Obligations) là trái tim của cuốn sách này. Đặc biệt, khái niệm “Fitness for Purpose” (Phù hợp với Mục đích sử dụng) là một cam kết cực kỳ nặng nề.

  • Hệ quả: Nhà thầu phải đảm bảo công trình khi hoàn thành phải đáp ứng đúng mục đích mà Chủ đầu tư đã nêu trong Yêu cầu. Nếu Nhà thầu thiết kế đúng tiêu chuẩn nhưng máy móc vẫn không chạy đúng công suất, Nhà thầu vẫn vi phạm hợp đồng.

  • Lưu ý: Đây là điểm rủi ro lớn nhất mà các Nhà thầu Việt Nam thường bỏ qua khi ký hợp đồng theo mẫu Yellow Book. Bạn cần nghiên cứu kỹ Bản dịch Yellow Book 2017 song ngữ 4 để thấy sự khắc nghiệt của điều khoản này trong phiên bản mới.

2.2. Cơ chế Thanh toán: Đo đếm (Remeasurement) vs. Trọn gói (Lump Sum)

Sự khác biệt này ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền và quản lý chi phí của dự án.

Red Book: Hợp đồng theo Đơn giá (Remeasurement Contract)

  • Khối lượng trong Bảng tiên lượng (BoQ) khi đấu thầu chỉ là ước tính.

  • Thanh toán dựa trên khối lượng thực tế thi công tại hiện trường nhân với đơn giá trúng thầu.

  • Ưu điểm: Công bằng cho cả hai bên nếu khối lượng thay đổi. Phù hợp khi thiết kế chưa thể chính xác 100% lúc khởi công.

  • Nhược điểm: Chủ đầu tư khó biết chính xác tổng mức đầu tư cuối cùng cho đến khi quyết toán.

Yellow Book: Hợp đồng Trọn gói (Lump Sum Contract)

  • Giá hợp đồng là cố định (trừ khi có Biến động giá hoặc Thay đổi phạm vi).

  • Nhà thầu được thanh toán theo Cột mốc (Milestones) hoặc theo Tiến độ hoàn thành thực tế được quy định trong Lịch thanh toán (Schedule of Payments).

  • Không đo đếm khối lượng chi tiết từng m3 bê tông hay kg thép để thanh toán (trừ trường hợp định giá Variation).

  • Ưu điểm: Chủ đầu tư biết rõ chi phí ngay từ đầu.

  • Nhược điểm: Nhà thầu phải gánh rủi ro nếu tính thiếu khối lượng lúc chào thầu.

2.3. Quản lý Thay đổi (Variations)

Trong Red Book:

Việc thay đổi thiết kế rất dễ xảy ra và là chuyện “cơm bữa”. Vì thiết kế do Chủ đầu tư cung cấp, nên khi thực tế thi công khác với bản vẽ, Nhà tư vấn (Engineer) sẽ ra chỉ thị thay đổi (Instruction) và Nhà thầu được thanh toán cho phần việc phát sinh này một cách khá đương nhiên.

Trong Yellow Book:

Việc thay đổi phức tạp hơn. Vì Nhà thầu chịu trách nhiệm thiết kế để đạt được “Mục đích sử dụng”, nên nếu Nhà thầu phải thay đổi thiết kế của chính mình để đạt được mục đích đó, họ không được tính phát sinh. Nhà thầu chỉ được tính Variation khi Chủ đầu tư thay đổi “Yêu cầu của Chủ đầu tư” (ví dụ: thay đổi công suất nhà máy, thay đổi vị trí đặt máy).

2.4. Điều kiện địa chất và rủi ro ngầm định (Unforeseen Physical Conditions)

Cả Red Book và Yellow Book (Điều khoản 4.12) đều cho phép Nhà thầu khiếu nại nếu gặp điều kiện địa chất “không lường trước được”. Tuy nhiên, việc chứng minh “không lường trước được” ở Yellow Book khó khăn hơn nhiều.

Lý do là trong Yellow Book, Nhà thầu thường có thời gian khảo sát và thiết kế trước khi chốt giá. Chủ đầu tư sẽ lập luận rằng: “Anh là đơn vị thiết kế – thi công chuyên nghiệp, anh phải lường trước được rủi ro này khi đưa ra giải pháp móng”.

Để hiểu cách soạn thảo và bảo vệ quyền lợi trong các tình huống địa chất phức tạp, các bên nên tham khảo Tập hợp tất cả các bản dịch FIDIC song ngữ đang có sẵn để có cái nhìn tổng quan về các điều khoản liên quan.

3. Vai trò của Nhà Tư vấn (Engineer) trong hai mô hình

Dù cả hai cuốn sách đều có vai trò của Nhà Tư vấn (Engineer), nhưng nhiệm vụ của họ lại khác nhau đáng kể:

  • Tại Red Book: Engineer giám sát rất chặt chẽ, duyệt từng bản vẽ thi công, đo đếm khối lượng hàng tháng. Engineer đóng vai trò quản lý kỹ thuật trực tiếp.

  • Tại Yellow Book: Engineer chủ yếu đóng vai trò “Review” (Xem xét) và xác nhận. Engineer không nên can thiệp quá sâu vào chi tiết thiết kế của Nhà thầu (trừ khi thấy sai phạm rõ ràng). Nếu Engineer chỉ đạo sửa đổi thiết kế quá chi tiết, Engineer vô tình có thể làm chuyển dịch rủi ro thiết kế từ Nhà thầu sang lại cho Chủ đầu tư.

Đây là một “cái bẫy” pháp lý mà các Tư vấn giám sát tại Việt Nam hay mắc phải khi áp dụng Yellow Book nhưng lại hành xử như đang làm Red Book.

Để chuẩn hóa quy trình làm việc của Tư vấn, các Chủ đầu tư nên áp dụng kèm theo mẫu Bản dịch White Book 2017 song ngữ – Hợp đồng mẫu giữa Chủ đầu tư và Tư vấn, để định rõ phạm vi quyền hạn của Engineer.

4. Khi nào dùng Red Book? Khi nào dùng Yellow Book?

Dưới đây là bảng tiêu chí quyết định (Decision Matrix) để bạn lựa chọn đúng màu sách cho dự án:

Trường hợp chọn FIDIC Red Book (1999 hoặc 2017):

  1. Chủ đầu tư muốn kiểm soát thiết kế: Bạn muốn quyết định mọi chi tiết, từ vật liệu hoàn thiện đến kết cấu chịu lực.

  2. Thiết kế đã hoàn thiện: Trước khi đấu thầu xây lắp, bạn đã có trong tay bộ hồ sơ thiết kế kỹ thuật đầy đủ.

  3. Dự án dân dụng/hạ tầng thông thường: Các tòa nhà văn phòng, đường sá, cầu cống nơi phương pháp thi công là tiêu chuẩn.

  4. Cần linh hoạt về khối lượng: Dự án có thể thay đổi khối lượng lớn trong quá trình thực hiện.

Nếu dự án của bạn thuộc nhóm này, hãy tải ngay bộ tài liệu chuẩn:

Trường hợp chọn FIDIC Yellow Book (1999 hoặc 2017):

  1. Chủ đầu tư chỉ quan tâm đến “Đầu ra”: Bạn cần một nhà máy lọc nước công suất 5000m3/ngày đêm, bạn không quan tâm họ dùng bơm hãng nào hay đi đường ống ra sao, miễn là nước ra đạt chuẩn.

  2. Dự án Cơ điện (M&E) hoặc Nhà máy công nghiệp: Nơi mà công nghệ và thiết bị đóng vai trò quan trọng hơn phần vỏ bao che xây dựng.

  3. Rút ngắn tiến độ: Bạn muốn Nhà thầu vừa thiết kế vừa thi công (Fast-track) để đưa công trình vào vận hành sớm.

  4. Chuyển giao rủi ro: Bạn muốn Nhà thầu chịu trách nhiệm đơn nhất (Single Point of Responsibility) cho cả thiết kế và thi công.

Nếu dự án rơi vào trường hợp này, Yellow Book là lựa chọn bắt buộc:

5. Những lưu ý đặc biệt đối với Dự án tại Việt Nam

Tại Việt Nam, việc áp dụng FIDIC thường gặp một số rào cản do sự khác biệt với Luật Xây dựng trong nước.

Vấn đề Thẩm định Thiết kế:

Theo Luật Xây dựng Việt Nam, thiết kế bản vẽ thi công thường phải được Chủ đầu tư phê duyệt, và đôi khi phải qua cơ quan quản lý nhà nước thẩm định (đối với PCCC, môi trường, kết cấu công trình cấp đặc biệt…).

  • Trong Red Book, điều này phù hợp vì Chủ đầu tư làm chủ thiết kế.

  • Trong Yellow Book, việc Chủ đầu tư/Cơ quan nhà nước phê duyệt thiết kế của Nhà thầu có thể làm nảy sinh tranh cãi về việc ai chịu trách nhiệm nếu thiết kế đó sai. Nhà thầu có thể vin vào cớ “Chủ đầu tư đã duyệt rồi” để chối bỏ trách nhiệm.

Để giải quyết vấn đề này, Hợp đồng cần có các Điều kiện Riêng (Particular Conditions) được soạn thảo khéo léo, khẳng định rõ: “Việc phê duyệt của Chủ đầu tư/Nhà nước không miễn trừ trách nhiệm của Nhà thầu đối với các sai sót trong thiết kế.”

Nếu bạn cần hỗ trợ soạn thảo các điều khoản đặc thù này để hài hòa giữa FIDIC và Luật Việt Nam, Dịch Thuật SMS cung cấp giải pháp chuyên sâu:

Vấn đề về Silver Book (Sách Bạc):

Một số Chủ đầu tư tư nhân tại Việt Nam muốn áp dụng mô hình EPC chìa khóa trao tay nhưng lại thấy Yellow Book “quá nhẹ” về rủi ro cho Nhà thầu, họ thường tìm đến Silver Book. Đây là mẫu hợp đồng chuyển giao rủi ro gần như tuyệt đối (bao gồm cả rủi ro địa chất và bất khả kháng) sang cho Nhà thầu. Tuy nhiên, giá thầu Silver Book thường rất cao (do bao gồm phí dự phòng rủi ro).

Vấn đề về vốn ODA (Pink Book):

Nếu dự án của bạn sử dụng vốn vay từ WB, ADB hay JICA, bạn không được tự do chọn Red hay Yellow theo ý muốn, mà thường phải dùng mẫu Pink Book (một biến thể của Red Book 1999 được hài hòa hóa). Mẫu này bổ sung nhiều quy định về môi trường, xã hội, chống tham nhũng và lao động.

6. Kết luận

Việc lựa chọn sai mẫu hợp đồng FIDIC giống như việc mặc một chiếc áo sai kích cỡ: nó sẽ khiến dự án gò bó, khó vận hành và dễ bị “rách” khi gặp biến cố.

  • Chọn Red Book nếu bạn có thiết kế đầy đủ và muốn kiểm soát chi tiết.

  • Chọn Yellow Book nếu bạn muốn mua “công năng” và chuyển giao rủi ro thiết kế cho nhà thầu.

Dù chọn cuốn sách nào, việc hiểu đúng từng câu chữ tiếng Anh trong các điều khoản (Conditions of Contract) là yếu tố sống còn để quản lý hợp đồng thành công. Các bản dịch trôi nổi trên mạng thường không đảm bảo độ chính xác về thuật ngữ pháp lý, dẫn đến những hiểu lầm tai hại khi tranh chấp xảy ra.

Tại Dịch Thuật SMS, chúng tôi cung cấp hệ thống bản dịch FIDIC song ngữ (File Word) được biên dịch và hiệu đính bởi các chuyên gia pháp lý và kỹ sư hợp đồng, đảm bảo sát nghĩa nhất với bản gốc tiếng Anh.

Các tài nguyên hỗ trợ bạn ngay lúc này:

  1. Bạn đang làm dự án Xây dựng thông thường?-> Tải ngay Bản dịch Red Book 1999 hoặc Red Book 2017.
  2. Bạn đang làm dự án Thiết kế – Thi công (Design-Build)?-> Tải ngay Bản dịch Yellow Book 1999 hoặc Yellow Book 2017.
  3. Bạn làm dự án nhỏ, cần nhanh gọn?-> Dùng Bản dịch Green Book 1999.
  4. Bạn cần tìm hiểu toàn bộ hệ thống FIDIC?-> Truy cập Tất cả các bản dịch FIDIC song ngữ đang có sẵn .

Hãy trang bị cho mình kiến thức vững chắc ngay từ giai đoạn khởi đầu để đưa dự án về đích thành công!

Kho dữ liệu bản dịch FIDIC song ngữ tổng hợp

Quý khách có thể xem và tải vềtài liệu từ Kho bản dịch FIDIC song ngữ có sẵn để phục vụ cho công tác nghiên cứu và làm thầu.

Dịch vụ dịch thuật và biên soạn hợp đồng xây dựng

Nếu bạn cần một hợp đồng được “may đo” riêng cho dự án, đảm bảo chặt chẽ về pháp lý và ngôn ngữ, hãy tham khảo dịch vụ của chúng tôi: Bảng giá dịch vụ soạn hợp đồng song ngữ

Dịch Thuật SMS là công ty có dịch vụ dịch hợp đồng tiếng Anh chuyên nghiệp hàng đầu. Ngoài ra chúng tôi còn nhận dịch hợp đồng tiếng Trung, Nhật, Hàn… trong lĩnh vực xây dựng. Liên hệ ngay để được báo giá:

You may also like

error: Content is protected !!
Contact Me on Zalo
Call Now Button